Бугунги кунда жаҳон миқёсида тупроқларни оғир металлардан муҳофаза қилиш бўйича кўпгина чора-тадбирлар қўлланилмоқда. Дунёнинг ривожланган Германия, Франция, Англия, Япония каби давлатларида махсус препаратлар воситасида тупроқ таркиби органик моддалар билан бойитилади, ўсимликларни турли зарарли моддалар таъсиридан ҳимоя қилади. Ўзбекистонда ҳам деҳқончилик майдонлари тупроқларини зарарсизлантириш бўйича салмоқли ишлар амалга оширилмоқда. Самарқанд давлат университетида ҳам ушбу мавзу бўйича бир қатор илмий тадқиқотлар олиб борилади. Жумладан СамДУ тупроқшунослик ва агротехнологиялар кафедраси магистри Лайло Бойлатова кафедра мудири, профессор Шодиқул Холиқулов илмий раҳбарлигида “Органик деҳқончилик маҳсулотлари етиштиришда тупроқдаги зарарли моддалар таъсирини камайтириш” мавзусида илмий тадқиқот олиб боради.
– Тупроқ ва ўсимлик таркибидаги оғир металлар миқдорини камайтиришда органик ўғитлардан фойдаланиш борасида шу кунгача кўпгина тадқиқотлар олиб борилган, - дейди тадқиқотчи Лайло Бойлатова. – Тупроқни зарарсизлантирувчи препаратлар тупроқдаги баъзи моддалар кадмий, симоб, рух ва қўрғошин элементларини сувда эримайдиган ва ўсимликлар ўзлаштира олмайдиган шаклга ўтказиб, уни тупроққа қаттиқ сингдиради, лекин бошқа озиқ моддалар ўз ҳолича қолади. Бунда қўлланилаётган препарат тупроққа эритма кўринишида сепилади. Препарат тупроқ таркибига сингиб бориб, зарарли моддаларни зарарсизлантиради, бошқа озиқ моддалар ўз ҳолича қолади. Шунингдек, тупроқларни органик моддалар билан бойитиш, минерал ўғитлардан жумладан, фосфорли ўғитлардан фойдаланиш, оҳаклаш ҳам тупроқдаги оғир металлар ҳаракатчанлигини камайтиради. Органик ўғитларнинг тупроқда оғир металлар харакатчанлиги ва уларнинг ўсимлик таркибига ўтишига тўсқинлик қилиши устида жаҳоннинг бир қатор олимлари тажрибалар ўтказиб, оғир металлар билан кучли ифлосланган тупроқда гўнг, торф ва яшил ўғитлар қўлланилса, оғир металларнинг органик моддалар таркибида мустаҳкамланиб қолиши ва ўсимлик таркибига ўтиши пасайишини аниқлаган. Тадқиқотимиз орқали тупроқни зарарсизлантиришнинг янги усул ва технологияларини жорий қилиш, уларни амалиётда синаб кўриб, энг самаралиларини кенг фойдаланишга жорий қилишдан иборат.
