Санжар Тиллаев, Самарқанд давлат университети кимё факультети декани, доцент:
-Ҳаётимизни кимё фанисиз тасаввур қилиб бўлмайди. Қайси тармоқни олманг, қишлоқ хўжалиги, саноат, дори-дармон, соғлиқни сақлаш, барча-барчаси бевосита кимё билан боғлиқ. Бугун оғиримизни енгил қилиб турган ҳар бир восита бевосита кимё фани маҳсулларидан ҳисобланади. Ҳатто, оддийгина смартфоннинг сенсор экранидан тортиб машиналарнинг ҳаракатланиши, уйимизнинг исиши албатта кимё билан. Бугун ривожланган давлатларнинг қайси бирига қарамайлик, уларда аниқ ва табиий фанлар, шу жумладан, кимё соҳаси ривожланганига гувоҳ бўламиз.
Кимё ҳаётимизни анчайин енгиллаштиргани айни ҳақиқат. Бугунги кунда кимё фани орқали эришилаётган натижаларга табиий йўл билан эришиш ниҳоятда катта қийинчилик туғдиради, кўп вақт, хомашё ва сарф-харажат талаб қилади. Аммо кимё фанини ўқитишда, унинг моҳиятини ўқувчиларга етказиб беришда баъзи муаммолар борлиги рост. Охирги вақтларда амалиёт билан боғлиқ бўлган кимё фани, афсуски, фақат назариядан иборат фанлар каби ўқитилди. Бу кимёни ўқувчиларга тўғри етказишдаги биринчи тўсиқ бўлди. Ўқувчилар дарснинг ўзида лаборатория машғулотлари орқали мавзуни ўрганиб, реакцияларнинг моҳиятини кузатиб борса, фанни ўрганиши ҳам, эсда сақлаб қолиши ҳам осон бўлади.
“Бола тўлдирилиши керак бўлган идиш эмас, ёндирилиши керак бўлган шамдир” Илм уммони шундай чуқурки, унинг охирига етиб бўлмайди. Бола миясини шу поёнсиз билимлар билан тўлдириш шартмас. Уни келгуси ҳаётида зарур бўладиган билимлар билан “ёндириш” керакки, натижада у зулматни ўз салоҳияти ва етук билими билан ёрита олсин.
Мактабларда кимёни ўқитишда баъзи ўзгартиришлар киритилиши керак деб ўйлайман. Масалан, 10-11-синфларни йўналишлар бўйича тақсимлаб ўқитиш мақсадга мувофиқ бўлади. 9-синфгача бўлган дарсликларни соддалаштириш керак. Ўқувчи 10-синфга ўтгандан кейин табиий фанларни чуқурлаштириб ўрганишни танлаган бўлса, у ҳолда мураккаб нарсаларни ўрганса бўлади. Ана шундан кейин уларга чуқурлаштирилган билим берилиши керак ва уларнинг дарслиги ҳам 9-синфгача бўлган умумий ва содда тартибдаги кимё дарслигидан фарқ қилиши керак.
Давлат Тўхтаев, органик синтез ва биоорганик кимё кафедраси мудири, доцент:
-Кимёнинг бугунги ҳаётимиздаги аҳамиятини ўтган давр мобайнида бутун инсоният билиб бўлган. Кимё, биология, физика ва математика каби фанлар мамлакат иқтисодиётини юксалтирадиган, уни равнақ топтирадиган фанлар ҳисобланади. Булар ҳар қандай давлатнинг дунёдаги ўрнини белгилаб берадиган устувор соҳалардир. Уларсиз ривожланишни ва тараққиётни тасаввур қилиб бўлмайди.
Бизни ўраб турган борлиқнинг ўзи кимёдан иборат. Инсоннинг кўриши, эшитиши, оддийгина овқат ҳазм қилиши ҳам ҳамма-ҳаммаси кимёвий жараёнлар натижасида келиб чиқади. Шунинг учун инсон ва табиатни кимёдан айро тасаввур қилиш имконсиз.
Ризамат Бегматов, аналитик кимё кафедраси мудири, доцент
-Кимёга оид дастлабки тушунчаларни болаларга боғча ёшидан бошлаб беришни йўлга қўйиш керак. Масалан, қисқа мултфильмлар, анимацион роликлар орқали уларда осон тушунча пайдо қилиш мумкин. Бугунги кунда дунё бўйича бундай маҳсулотлар жуда кўп. Шулардан фойдаланишни кенгайтириш лозим. Ўқувчи мактабда 7-синфда кимёни ўрганишни бошлаганда унга баъзи тушунчаларни тўлиқ тушуниш қийинлик қилиши мумкин. Агар болада дастлабки тушунчалар бўлса, бу юк ҳеч қачон оғирлик қилмайди.
Самарқанд давлат университети
Ахборот хизмати
Ахборот хизмати
